در ابتدا باید تصریح کرد که انبار به محوطه ای گفته می شود که برای نگهداری از اجناس مختلف در نظر گرفته شده است. اما با توجه به موضوع بحث که انبارهای گمرک هستند، ترجیح بر آن است که تعریف تخصصی تری از انبار ارائه گردد. در ادامه با تعریف، ویژگی ها و تجهیزات سوله های انبار گمرک بیشتر آشنا خواهید شد.

◊ تعریفی تخصصی از سوله انبار گمرگ 

به موجب آیین نامه ایمنی انبارها، انبار کالا به محلی اطلاق می شود که یک یا چند نوع کالای بازرگانی یا محصولات صنعتی یا مواد اولیه یا فرآورده های دامی و کشاورزی در آنجا نگهداری شود. کلیه انبارهای عمومی و انبارهای اختصاصی واحدهای صنعتی و بازرگانی و کلیدی اعم از بخش خصوصی و دولتی مشمول مقررات این آیین نامه می باشند. همچنین به موجب بند “ت” قانون امور گمرکی مصوب سال 1390، اماکن گمرکی را به عنوان انبارهای گمرکی مورد تعریف قرار داده و بیان نموده که انبارها، بار اندازها، اسکله ها، فرودگاه ها، ایستگاه های راه آهن، محوطه و هر محل یا مکانی که تحت نظارت گمرک است و برای انباشتن و نگهداری کالاها به منظور انجام تشریفات گمرکی مورد استفاده قرار می گیرد، به عنوان انبار گمرکی تعریف می گردد که می تواند شامل انبارهای اختصاصی و سردخانه های عمومی نیز باشد.

◊ تجهیزات مورد نیاز برای سوله های انبار گمرک چیستند؟

چنانچه تعریف بالا را به عنوان انبارهای گمرکی مد نظر قرار دهیم تجهیزات مورد نیاز در این انبارها با توجه به نوع کارکرد هر کدام بسیار متنوع بوده که در این گفتار قابل بحث نمی باشد. لذا سعی خواهیم نمود سوله هایی با کاربری انبار گمرک را به طور عمومی شرح داده و خواسته های کلی انبارها را مورد بررسی قرار دهیم. به طور کلی سوله های با کاربری انبار یکی از اجزاء اصلی هر شرکت و کارگاه تولیدی می باشد؛ اما این انبارها بسته به نوع مواد و محصولاتی که در آن ها قرار می گیرند دارای ابعاد و اندازه های مختلفی هستند و خصوصیات فیزیکی متفاوتی خواهند داشت. به زبان ساده انتظار از یک انبار این است که فضایی قابل استفاده برای چیدن منظم کالاها و نگهداری آن ها به نحوی که سلامت کالا حفظ شود و دسترسی به آن آسان بوده و قابلیت جابجایی به راحتی در آن وجود داشته باشد را در اختیار قرار دهد، به نحوی که هزینه بالاسری زیادی را به تولید تحمیل ننماید. در این حالت می توان گفت که سوله انبار به عنوان یک رکن کلیدی وظایف خود را به نحو احسن انجام داده است. این گونه است که سوله های انبار به عنوان یک سرمایه گذاری ارزشمند و با هدف حفاظت از اموال و دارایی های یک واحد تولیدی ساخته شده و موجب حفظ و ساماندهی کالای تولید شده خواهد شد.

پس از این توضیح اجمالی به شرح و توصیف تجهیزات لازم در سوله های انبار گمرک به طور عام می پردازیم.

◊ ابعاد و کیفیت سوله انبار گمرک

سوله های انبار گمرک با توجه به نوع دارایی انبار شده در آن ها در ابعاد و کیفیت های متفاوت ساخته می شوند. به عنوان مثال سوله های انباری که برای نگهداری مواد غذایی و فاسد شدنی ساخته می شوند، قطعا با سوله هایی که برای انبار خودرو استفاده می شوند بسیار متفاوت بوده و علاوه بر ابعاد در تجهیزات لازم برای این انبارها هم تفاوت های بسیاری وجود خواهد داشت. به نظر می رسد در ساده ترین حالت متراژ انبارهای کالا حداقل 500 متر باید در نظر گرفته شود. اما در برخی موارد انبارهایی با تعداد سوله های متفاوت دو قلو یا چند قلو تا متراژ 100 هزار متر مربع هم برای نگهداری و انبار غلات ساخته می شوند. 

◊ تجهیزات مربوط به حمل و نقل در انبار گمرک کدامند؟

در سوله های با کاربری انبار مخصوصا انبارهای گمرک که حجم محصولات نگهداری شده در آنها بسیار زیاد بوده و زمان نگهداری این محصولات در انبار معمولا کوتاه است؛ حمل و نقل یکی از ارکان این سوله ها خواهد بود و بنابراین به تجهیزات خاصی نیاز است.

1- جرثقیل

یکی از تجهیزات اصلی عمومی سوله های با کاربری انبار، جرثقیل سقفی است که در جابجایی کالاهای سنگین بسیار کاربرد دارد. علاوه بر جرثقیل سقفی می توان از سایر انواع جرثقیل ها نیز بسته به ابعاد و وزن کالاها استفاده نمود.

2- لیفتراک

از دیگر وسایل اساسی مورد نیاز برای جابجایی و حمل و نقل در سوله انبار گمرک لیفتراک است. معمولا لیفتراک های مورد استفاده در این صنعت با توانایی بین 1 تا 15 تن طراحی و استفاده می شوند. از این دستگاه برای بلند کردن و جابجا کردن کالاهایی که بر روی زمین قرار داده شده اند و یا بارگیری و تخلیه کالاها استفاده می شود.

3- ژنراتور برق

ژنراتور برق نیز از تجهیزات مورد نیاز و اساسی در سوله های انبار است و زمانی که برق شهری قطع شود وارد مدار شده و بدین ترتیب انبار در خاموشی فرو نخواهد رفت. همچنین تجهیزات برقی انبار از کار نخواهند افتاد.

4- استاکر

با توجه به نوع کالای دپو شده می توان از دستگاه استاکر نیز در سوله های انبار استفاده نمود. استاکر یک ماشین بالابر متحرک است و برای انتقال و تخلیه و حمل کالاهای سنگین مورد استفاده قرار می گیرد. بارهای با وزن حداکثر 2 تن را می توان با استاکر جابجا نمود.

5- تجهیزات مورد نیاز انباردار 

از دیگر ملزومات اساسی موجود در سوله های انبار، تجهیزات مربوط به انباردار و فرآیندهای انبارداری است که توسط فرد انبار دار انجام خواهد شد. لذا وجود یک فضای مناسب برای انباردار به نحوی که به فضای انبار مسلط بوده و همچنین آرامش کافی را برای انجام فعالیت های لازم داشته باشد، ضروری است.

6- تجهیزات حرارتی، برودتی و سایر موارد خاص

مورد دیگر که باید به آن توجه داشت زمان خواب کالاها در انبار است که اگر این زمان به طول انجامد و کالای مورد نظر نیاز به نگهداری های خاصی داشته باشد، تجهیزات مورد نیاز آن کالای خاص نیز باید وجود داشته باشد. به عنوان مثال برای انبار داری کالاهایی که باید در دمای خاصی نگهداری شوند نیاز به تجهیزات حرارتی و برودتی می باشد و یا برای نگهداری مواد غذایی باید سوله های انبار به گونه ای طراحی شده باشند که از ورود حشرات و جانوران موذی جلوگیری شود. انبار مواد دارویی و تجهیزات پزشکی و درمانی نیز تابع شرایط و استانداردهای نگهداری خاص خود هستند که باید رعایت شوند.

البته لازم به ذکر است که با توجه به مکانیزم فعالیت های گمرکی و قوانین مربوط به آن ها تمام تلاش ها بر این است که کالاها در حداقل زمان از گمرک ترخیص شده و به بازارهای هدف ارسال شوند. بنابراین سوله های انبار در گمرک معمولا فاقد تجهیزات نگهداری بلند مدت می باشند.